Lan Kabel

Lan kabel nə üçün hələ də ən etibarlı bağlantı üsuludur?

İllərdir texnologiya inkişaf etsə də, sabit və dayanıqlı internet bağlantısı üçün ən çox üstünlük verilən üsul hələ də lan kabel üzərindən qurulan naqilli sistemlərdir. Wifi rahatlıq baxımından üstün olsa da, onun siqnal sabitliyi və sürəti heç vaxt lan kabel ilə əldə edilən nəticələrlə eyni səviyyədə olmur.

Lan kabel vasitəsilə internet bağlantısı birbaşa cihaz və router arasında qurulduğu üçün məlumat ötürülməsi zamanı itki minimum səviyyədə qalır. Bu, xüsusilə onlayn oyunlar, video konfranslar və yüksək keyfiyyətli yayım platformaları kimi davamlı bağlantı tələb edən fəaliyyətlərdə böyük fərq yaradır.

Elektrik və elektromaqnit müdaxilələrə qarşı davamlılığı sayəsində lan kabel wifi siqnallarında rast gəlinən kəsilmə və zəifləmə hallarını aradan qaldırır. Həmçinin bu tip bağlantılar təhlükəsizlik baxımından da daha etibarlıdır, çünki məlumat hava dalğaları ilə deyil, birbaşa fiziki xətlə ötürülür.

Lan kabel sistemləri həm ev istifadəçiləri, həm də korporativ şəbəkələr üçün uzunmüddətli və sabit həll sayılır. Bir dəfə düzgün quraşdırıldıqda, illərlə texniki xidmətə ehtiyac duymadan sabit internet təmin edə bilir. Bu səbəbdən bir çox şirkətlər və oyunçular hələ də naqilli əlaqədən imtina etmir.

Əlavə olaraq, lan kabel üzərindən əldə edilən sürət router və provayderin imkanlarından tam istifadə etməyə şərait yaradır. Wifi sistemlərində sürət dalğalanmaları normal hal sayılırsa, lan kabel ilə hər zaman stabil və maksimum nəticə əldə olunur.

Bu, onu göstərir ki, naqilli bağlantı texnologiyası köhnəlməyib, əksinə, müasir sistemlərin əsas dayağı kimi qalmaqdadır. Gündəlik istifadə üçün rahat olan wifi olsa da, lan kabel hər kəsin ehtiyac duyduğu sabitliyin yeganə təminatçısıdır.

Hansı lan kabel növü seçilməlidir və fərqləri nələrdir?

Bazarda çox sayda lan kabel növü mövcuddur və onların hər biri fərqli tələblərə cavab vermək üçün hazırlanıb. Evdə sadə internet istifadəsi ilə məlumat mərkəzindəki yüksək sürətli bağlantı eyni texnologiya ilə təmin edilmir. Buna görə düzgün kabel seçimi həm performansa, həm də uzunömürlülüyə birbaşa təsir edir.

Lan kabellər adətən “Category” və ya qısaca “Cat” göstəricisi ilə fərqləndirilir. Bu göstərici kabelin ötürmə sürətini, siqnal sabitliyini və müdaxiləyə qarşı dayanıqlığını müəyyənləşdirir. Hazırda ən çox istifadə edilən növlər Cat5e, Cat6, Cat7 və Cat8 kabelləridir.

Cat5e və Cat6 – ev istifadəçiləri üçün optimal seçimlər

Cat5e (Enhanced Category 5) kabelləri evdə və kiçik ofislərdə internet bağlantısı üçün ən çox istifadə edilən modellərdir. Onlar 1 Gbit/s sürətə qədər məlumat ötürə bilir və 100 metrdən az məsafələrdə sabit əlaqə yaradır. Qiymət baxımından sərfəli olduqları üçün gündəlik istifadə üçün idealdır.

Cat6 kabelləri isə daha inkişaf etmiş texnologiyaya malikdir. Onlar 10 Gbit/s sürətə qədər məlumat ötürmə qabiliyyətinə sahibdir və elektromaqnit müdaxilələrə qarşı daha davamlıdır. Bu səbəbdən Cat6 kabelləri oyun kompüterləri, smart televizorlar və yüksək sürətli routerlər üçün tövsiyə olunur.

Cat6-nın tək fərqi sürət deyil — həm də səs-küyə qarşı ekranlama sistemi (shielding) daha güclüdür. Bu xüsusiyyət xüsusilə çox cihazlı şəbəkələrdə internet sabitliyini artırır.

Cat7 və Cat8 – peşəkar sistemlərdə üstün performans

Cat7 və Cat8 kabelləri əsasən iri müəssisələrdə, məlumat mərkəzlərində və server otaqlarında istifadə olunur. Cat7 kabelləri 600 MHz tezlikdə 10 Gbit/s sürət təmin edir, Cat8 isə 2000 MHz tezliyə qədər 40 Gbit/s sürətlə işləyə bilir.

Bu kabellərin əsas fərqi onların ekranlama sistemidir. Hər bir naqil ayrıca qoruyucu qata sahibdir, bu da elektromaqnit müdaxiləni tamamilə aradan qaldırır. Nəticədə, çoxsaylı avadanlıqların eyni vaxtda işlədiyi yerlərdə belə siqnal itkisi baş vermir.

Bununla yanaşı, Cat7 və Cat8 kabelləri yüksək keyfiyyətli materiallardan istehsal olunduğuna görə həm daha uzunömürlü, həm də fiziki cəhətdən daha dözümlüdür. Onların elastik quruluşu kəskin bucaqlarda belə naqilin zədələnməsinin qarşısını alır.

Lan kabel necə qoşulur və düzgün çəkilmə qaydası hansıdır?

Lan kabel ilə stabil bağlantı əldə etmək üçün yalnız kabelin keyfiyyəti deyil, onun düzgün qoşulma və çəkilmə üsulu da önəmlidir. Kiçik bir səhv belə siqnal itkisinə və əlaqə problemlərinə səbəb ola bilər. Buna görə kabelin hər iki ucunun düzgün bərkidilməsi, marşrutun planlanması və gərginlikdən qorunması vacibdir.

Lan kabel qoşularkən istifadə edilən əsas element RJ45 konnektor adlanan metal başlıqlardır. Bu başlıqlar kabelin uclarına xüsusi sıxıcı vasitə ilə bərkidilir və içərisindəki 8 tel müəyyən qayda ilə yerləşdirilir. Ən çox istifadə olunan standart T568B sxemidir. Bu sxem həm evdə, həm də ofisdə universal sayılır və router, kompüter, switch kimi avadanlıqlarla tam uyğun gəlir.

Qoşulmadan əvvəl kabelin uzunluğunu düzgün ölçmək lazımdır. Həddindən artıq uzun kabel həm siqnal zəifləməsinə, həm də cərəyan müqavimətinə səbəb olur. Kabel çox dartılmamalı və ya sıx bucaqlardan keçirilməməlidir, çünki bu halda içəridəki mis damarlar zədələnə bilər.

Kabel çəkilərkən marşrut planı qurulmalıdır. Əgər kabel elektrik naqillərinə çox yaxın yerləşdirilərsə, elektromaqnit müdaxilə səbəbindən siqnal keyfiyyəti zəifləyəcək. Buna görə lan kabel üçün ayrıca kanal, boru və ya divar içi xətt istifadə etmək daha məqsədəuyğundur.

Kabelin ucları bərkidildikdən sonra mütləq test cihazı ilə yoxlanmalıdır. Bu cihaz vasitəsilə naqillərin düz qoşulub-­qoşulmadığı, siqnal ötürülməsinin sabit olub-­olmadığı müəyyən edilir. Test mərhələsi çox vaxt ötürülmə problemlərinin qarşısını əvvəlcədən alır.

Masaüstü kompüter və ya noutbuk üçün lan kabel birbaşa router və ya modemdəki portlardan birinə taxılır. Bəzi modellərdə “LAN1”, “LAN2” kimi qeyd olunan portlar eyni funksiyanı daşıyır, fərqi yalnız şəbəkə idarəetməsində olur. Qoşulduqdan sonra sistem avtomatik IP təyinatı aparır və cihaz internetə çıxış əldə edir.

Əgər kabelin bir hissəsi zədələnibsə, onu mütləq dəyişdirmək lazımdır. İstifadə zamanı bükülmə və sıxılma nəticəsində yaranan daxili qırılmalar siqnal itkisinə səbəb olur və bu, adətən “internet kabeli niyə kəsilir?” kimi sualların cavabını təşkil edir.

Ucuz və keyfiyyətli internet kabel arasında nə fərq var?

Bir çox istifadəçi internet sürəti zəiflədikdə səbəbi provayderdə və ya routerdə axtarır, halbuki problem bəzən sadəcə keyfiyyətsiz internet kabel ilə bağlı olur. Görünüşcə bütün kabellər eyni kimi görünsə də, iç quruluş, material keyfiyyəti və ekranlama səviyyəsi onların performansına birbaşa təsir edir.

Ucuz kabellər adətən nazik mis qatına və zəif izolyasiyaya malik olur. Bu cür modellərdə elektrik müqaviməti daha yüksək olduğu üçün siqnal ötürülməsi zamanı enerji itkisi baş verir. Nəticədə məlumat axını ləngiyir, ping artır və internet sürəti qeyri-sabit olur. Bundan əlavə, keyfiyyətsiz kabel elektromaqnit təsirlərə qarşı dayanıqlı deyil — bu da xüsusilə çox cihazlı mühitlərdə sabitliyi pozur.

Keyfiyyətli lan kabel isə qalın mis damarlarla və daha möhkəm izolyasiya ilə hazırlanır. Onlarda adətən əlavə qoruma qatı (foil və ya braiding) olur ki, bu da siqnalın xarici təsirlərdən qorunmasına kömək edir. Həmçinin belə kabellərin uclarında istifadə olunan RJ45 başlıqları paslanmayan materiallardan olur və daha sıx bərkidilir.

Kabelin keyfiyyəti həm də onun uzunömürlülüyünü müəyyənləşdirir. Ucuz modellər bir neçə ay içində bükülmə və dartılma nəticəsində qırılmağa meyllidir. Keyfiyyətli ethernet kabel isə elastik quruluşu və çox qatlı qoruma sistemi sayəsində illərlə sabit işləyir.

Qiymət fərqi çox vaxt yalnız materialla deyil, həm də texnoloji testlərlə bağlıdır. Sertifikatlı istehsalçılar hər bir kabeli sürət, siqnal sabitliyi və müqavimət testlərindən keçirir. Bu cür məhsullar beynəlxalq standartlara (məsələn, ISO/IEC 11801) uyğun istehsal olunur və real göstəriciləri təmin edir.

Eyni zamanda, ucuz kabellər adətən “Cat” indeksini göstərsə də, texniki baxımdan bu standartlara cavab vermir. Yəni üzərində “Cat6” yazılsa da, faktiki performansı “Cat5e” səviyyəsində ola bilər. Buna görə internet kabel alarkən yalnız qiymətə deyil, markaya və sertifikasiyaya da diqqət etmək vacibdir.

Lan kabel istifadə etməyin wifi ilə müqayisədə üstünlükləri

Texnologiya inkişaf etdikcə wifi şəbəkələri həyatımızın hər sahəsinə daxil olub. Amma sürət, sabitlik və təhlükəsizlik baxımından baxanda lan kabel hələ də ən etibarlı seçim olaraq qalır. Wifi istifadə rahatlığı baxımından üstün olsa da, fiziki bağlantının verdiyi performans fərqi gündəlik istifadə zamanı aydın şəkildə hiss olunur.

Əvvəla, lan kabel üzərindən internet bağlantısı sabit siqnal təmin edir. Wifi dalğaları məsafə, divar qalınlığı və elektromaqnit təsirlərdən asılı olaraq zəifləyir. Xüsusilə böyük mənzillərdə və çox otaqlı ofislərdə bu problem daha qabarıq şəkildə hiss olunur. Lan kabel isə bu məhdudiyyətlərdən təsirlənmir və hər zaman eyni gücdə əlaqə saxlayır.

İkinci mühüm fərq sürət və gecikmə göstəricisidir. Wifi şəbəkəsində ping səviyyəsi çox vaxt 20–40 ms arasında dəyişir, halbuki ethernet kabel üzərindən bu göstərici 1–2 ms civarına enə bilir. Bu fərq onlayn oyunlarda, canlı yayımda və videokonfranslarda böyük üstünlük yaradır.

Lan kabelin daha bir üstünlüyü təhlükəsizliklə bağlıdır. Wifi bağlantısı dalğa şəklində yayıldığı üçün şifrələnmə səviyyəsi zəif olduqda kənar şəxslər tərəfindən ələ keçirilə bilər. Lan kabel isə fiziki bağlantı olduğundan bu riski minimuma endirir. Bu səbəbdən banklar, server mərkəzləri və müəssisələrdə hələ də naqilli sistemlərə üstünlük verilir.

Enerji sabitliyi də başqa bir amildir. Wifi cihazları (xüsusilə router və adapterlər) elektrik enerjisinə və siqnal gücləndiricilərə ehtiyac duyur. Lan kabel isə bu asılılığı azaldır — o, bəzən PoE (Power over Ethernet) texnologiyası ilə cihazı eyni anda həm enerji, həm internetlə təmin edə bilir.

Son illərdə wifi 6 və wifi 6E kimi yeni nəsil standartlar ortaya çıxsa da, lan kabel hələ də real performans baxımından bir addım öndədir. Çünki naqilli sistemdə siqnal birbaşa ötürülür, hava şəraiti və ya dalğa sıxlığı kimi xarici faktorlar onu zəiflətmir.

Qısacası, wifi rahatlıq, lan kabel isə sabitlik deməkdir. Əgər məqsəd maksimum sürət və fasiləsiz əlaqədirsə, fiziki bağlantı hələ də ən etibarlı seçim olaraq qalır. Evdə və ya ofisdə sabit internet istəyən hər kəs üçün düzgün seçilmiş lan kabel wifi-nin heç vaxt təmin edə bilməyəcəyi səviyyədə performans verir.