Müasir ticarətdə barkod oxuyucu niyə bu qədər vacibdir?
Barkod oxuyucu bu gün ticarət, logistika və anbar idarəçiliyinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Onun əsas funksiyası sadə görünür — barkoddakı məlumatı oxuyub sistemə ötürmək. Amma əslində bu kiçik cihaz biznes proseslərinin sürətini, dəqiqliyini və əməliyyat xərclərini köklü şəkildə dəyişir.
Ticarət nöqtələrində (POS sistemlərində) barkod oxuyucu hər bir məhsulun kodunu bir saniyədən az vaxtda oxuyur və məlumatı birbaşa kassaya ötürür. Əvvəllər məhsulların qiymətləri əl ilə daxil edilirdisə, indi bu proses avtomatikləşib. Nəticədə, həm satıcı, həm də müştəri üçün vaxt itkisi azalır, əməliyyat dəqiqliyi artır.
Anbar idarəçiliyində barkod oxuyucular məhsulun harada yerləşdiyini, hansı partiyaya aid olduğunu və stok miqdarını dərhal müəyyənləşdirir. Bu, böyük həcmdə məhsulla işləyən müəssisələrdə insan səhvlərinin qarşısını alır və inventar hesabatlarını çox asanlaşdırır.
Barkod sistemlərinin satış və anbar idarəçiliyində rolu
Barkod sistemləri sadəcə məlumat oxuma vasitəsi deyil — onlar idarəetmə alətidir. Hər bir barkod müəyyən məlumat bazası ilə əlaqələndirilir: məhsulun adı, qiyməti, tədarükçüsü, son istifadə tarixi və s. Oxuyucu bu kodu sistemə daxil etdikdə proqram həmin məlumatları dərhal tanıyır.
Supermarketlərdə bu sistemlər kassa əməliyyatlarını sürətləndirir, anbarlarda isə stok itkilərinin qarşısını alır. Misal üçün, bir məhsul satıldıqda sistem dərhal onun stokdakı sayını azaldır, beləliklə ehtiyat səviyyəsi avtomatik yenilənir.
Bu proses həm də biznes analitikası üçün vacibdir. Hər bir satış və ya göndəriş əməliyyatı izlənə bildiyi üçün menecerlər real vaxtda satış statistikasını görə bilir. Nəticədə, qərarlar faktlara əsaslanır, deyil, təxminlərə.
Barkod oxuyucular təkcə böyük şirkətlər üçün deyil, kiçik mağazalar və apteklər üçün də faydalıdır. Onlar əməliyyatların sürətini artırır, müştəri növbələrini azaldır və işçi heyətinin məhsuldarlığını yüksəldir.
Barkod oxuyucuların növləri və onların fərqləri
Barkod oxuyucular müxtəlif texnologiya və istifadə məqsədlərinə görə fərqlənir. Seçim zamanı həm cihazın tipinə, həm də işləmə mühitinə diqqət yetirmək lazımdır. Müasir bazarda üç əsas növ barkod oxuyucu geniş yayılıb — lazer, CCD və 2D (QR kod) modelləri. Hər biri fərqli iş prinsipi və üstünlüklərə malikdir.
Lazer və CCD texnologiyalı modellər
Lazer barkod oxuyucu klassik və ən çox istifadə olunan modellərdəndir. Bu cihazlar barkodu oxumaq üçün nazik bir lazer şüası istifadə edir. Lazer şüası barkodun qara və ağ xətlərindən əks olunur, cihaz həmin əksləri oxuyaraq məlumatı rəqəmsal siqnala çevirir. Lazer oxuyucuların üstünlüyü yüksək dəqiqlik və məsafədir — 30 sm-dən 2 metrədək məsafədən belə kodu problemsiz tanıyırlar.
Bu tip modellər supermarketlər, apteklər və POS sistemlərində ən geniş istifadə olunan variantlardır. Onlar davamlı işləməyə uyğun qurulub və çoxlu sayda məhsulun ardıcıl skan olunması zamanı performans itirmir.
CCD (Charge Coupled Device) texnologiyalı barkod oxuyucular isə bir qədər fərqli işləyir. Lazer yerinə, onlar işıq diodlarından gələn işığı istifadə edir və hər bir nöqtəni ayrıca sensor vasitəsilə oxuyur. CCD modelləri daha yaxın məsafədə işləyir (təxminən 2–10 sm), lakin mexaniki zərbələrə qarşı daha dayanıqlıdır. Bu səbəbdən pərakəndə satış məntəqələrində və anbarlarda çox istifadə olunur.
CCD modellərinin əsas üstünlüyü uzunömürlülükdür — lazerlə müqayisədə hərəkətli hissələri yoxdur, buna görə texniki nasazlıq riski azdır.
2D (QR kod) oxuyucular və çoxölçülü skan imkanları
2D barkod oxuyucu modellər ən yeni nəsil texnologiyanı təmsil edir. Bu cihazlar yalnız şaquli xətləri deyil, həm də üfüqi və diaqonal kod quruluşlarını oxuya bilir. Beləliklə, təkcə klassik barkodları deyil, QR, DataMatrix və PDF417 kimi çoxölçülü kodları da tanıyır.
2D modellər kameralı sistemə malikdir və lazer yerinə yüksək dəqiqlikli optik sensorlardan istifadə edir. Bu, onlara həm kağız üzərində, həm də ekrandakı (məsələn, telefonda və ya planşetdə) kodları oxumağa imkan verir.
Müasir supermarketlər, logistika şirkətləri və tibbi müəssisələr artıq 2D barkod oxuyucu modellərə keçir. Onların üstünlüyü — sürət, dəqiqlik və çoxşaxəlilikdir. Məsələn, bir aptekdə məhsulun üzərindəki QR kod oxunur və dərhal sistemə həm qiymət, həm də tərkib məlumatı daxil olur.
Həm lazer, həm də 2D texnologiyalı modellər Bluetooth və Wi-Fi ilə işləyən simsiz variantlarda da mövcuddur. Bu, xüsusilə anbar işçiləri üçün rahatdır, çünki kabel məhdudiyyəti olmadan hərəkət etmək mümkündür.
Barkod oxuyucu növləri arasında seçim edərkən əsas məsələ — işləmə şəraiti və kod tipidir. Sadə pərakəndə satış üçün lazer modeli kifayətdir, amma QR kod və çoxölçülü sistemlər üçün 2D oxuyucu daha məqsədəuyğundur.
Barkod oxuyucunun işləmə prinsipi necədir?
Barkod oxuyucunun işi sadə görünsə də, əslində onun arxasında olduqca dəqiq optik və elektron sistemlər dayanır. Cihaz barkod üzərindəki qara və ağ xətləri işıq mənbəyi ilə “oxuyur” və bu məlumatı rəqəmsal siqnala çevirərək sistemə ötürür. Bu proses saniyənin mində biri qədər qısa vaxtda baş verir.
Oxuyucu barkodu tanıdıqda cihazdakı sensorlar işığın əks olunmasını ölçür. Qara xətlər işığı udur, ağ xətlər isə əks etdirir. Bu fərq cihaz tərəfindən binar kod kimi qəbul olunur (1 və 0-lar şəklində). Daha sonra bu məlumat dekodlaşdırıcı modul vasitəsilə hərf və rəqəmlərə çevrilir, yəni sistem məhsulun identifikasiya nömrəsini tanıyır.
Bu informasiya avtomatik olaraq kassa proqramına və ya anbar idarəetmə sisteminə ötürülür. Yəni, barkod oxuyucu əslində insanın oxuyub yazdığı işi elektron səviyyədə, amma çox daha sürətli və səhvsiz şəkildə yerinə yetirir.
Skanetmə bucağı və işıq dalğasının rolu
Hər barkod oxuyucu müəyyən bucaq altında işləyir. Lazer modellərdə bu bucaq adətən 30–45° olur və işığın əksini düzgün qəbul etmək üçün barkodun səthinin təmiz və parıltısız olması vacibdir. Əgər barkod əyilmiş, qırışmış və ya parlaqlığı çoxdursa, oxuma prosesi çətinləşə bilər.
2D modellərdə isə bu məhdudiyyət yoxdur — onlar kameraya bənzər sistemlə çalışır və istənilən bucaq altında kodu tanıya bilir. Hətta mobil ekran üzərindəki parlaq QR kodları belə oxuya bilirlər.
İşıq dalğasının dalğa uzunluğu da mühüm faktordur. Ən çox istifadə olunan qırmızı lazer şüası 650 nm uzunluğa malikdir və bu, kağız üzərindəki kontrastı oxumaq üçün ideal hesab olunur. Yeni nəsil oxuyucularda mavi LED texnologiyası da istifadə edilir, bu da daha parlaq mühitlərdə işləməyi asanlaşdırır.
Sürət və məsafə göstəriciləri
Barkod oxuyucunun performansını müəyyən edən iki əsas göstərici var — oxuma sürəti və məsafə. Sürət, cihazın saniyədə neçə dəfə məlumat oxuya bildiyini göstərir. Orta səviyyəli modellərdə bu göstərici 100–200 skan/saniyə, peşəkar modellərdə isə 1000 skan/saniyəyə qədər ola bilər.
Məsafə göstəricisi isə cihazın hansı məsafədən barkodu tanıya bildiyini göstərir. Lazer modellər 2 metrə qədər məsafədən, CCD modellər isə 10 sm-ə qədər məsafədən effektiv nəticə verir. 2D və kameralı sistemlərdə məsafə həm işıq şəraitindən, həm də obyektin ölçüsündən asılı olaraq dəyişir.
Məsafə və sürət arasındakı balans çox vacibdir: məsələn, supermarketdə daha çox sürət tələb olunur, anbar mühitində isə məsafə və çoxölçülü oxuma qabiliyyəti önəmlidir.
Barkod oxuyucular bu mexanizmlər sayəsində həm fiziki, həm də ekran üzərindəki kodları saniyələr ərzində tanıyır. Bu texnologiya insan səhvini minimuma endirir və əməliyyatların dəqiqliyini artırır.
Hansı barkod oxuyucu hansı sahə üçün daha uyğundur?
Barkod oxuyucuların bir-birindən əsas fərqi onların işləmə mühiti və istifadə məqsədidir. Hər sektorun öz tələbləri var — supermarketdə sürət vacibdirsə, anbarda məsafə və dayanıqlıq, tibbi müəssisələrdə isə steril və səssiz işləmə daha önəmlidir. Düzgün seçilmiş barkod oxuyucu həm işin keyfiyyətini, həm də ümumi prosesin səmərəliliyini artırır.
Pərakəndə satış və supermarketlər üçün modellər
Satış nöqtələrində (POS sistemlərində) istifadə olunan barkod oxuyucu modelləri əsasən lazer və ya CCD texnologiyalı olur. Onların əsas üstünlüyü — sürətli oxuma və təkrar sabitlikdir. Gündə yüzlərlə, bəzən minlərlə məhsulun skan olunduğu mühitlərdə bu cihazlar saniyədə onlarla kodu tanıya bilir.
Bu tip modellər adətən simli olur, çünki kassa sistemləri ilə birbaşa əlaqə tələb olunur. HP, Honeywell, Zebra və Datalogic kimi istehsalçılar bu seqmentdə etibarlı hesab olunur. Bu markaların oxuyucuları həm uzunömürlüdür, həm də müxtəlif proqram sistemləri ilə uyğun gəlir.
Məsələn, supermarketlərdə tez-tez rast gəlinən Datalogic Magellan modelləri masaüstü formadadır və məhsul sadəcə şüa xəttindən keçəndə kodu oxuyur. Bu, kassada həm sürət, həm rahatlıq yaradır.
Əlavə olaraq, pərakəndə satış üçün nəzərdə tutulan barkod oxuyucular avtomatik mod funksiyasına malikdir. Yəni, operator cihazı əl ilə idarə etmədən sadəcə məhsulu qarşısından keçirir və kod avtomatik tanınır.
Anbar, logistika və tibbi müəssisələrdə istifadə
Anbar və logistika sektorunda işləyənlər üçün isə simsiz və uzaq məsafədən oxuya bilən modellər daha uyğundur. Bu mühitlərdə çox zaman məhsullar böyük qutularda və ya yüksək rəflərdə olur, buna görə də 2D və uzun məsafəli lazer texnologiyası üstünlük təşkil edir.
Bu tip barkod oxuyucular Bluetooth və ya Wi-Fi vasitəsilə məlumat ötürür. İşçi anbarın istənilən nöqtəsində dayanaraq məhsul kodunu skan edə və məlumatı dərhal sistemə göndərə bilir. Məsələn, Zebra DS3678 modeli 2 metrdən çox məsafədən, tozlu və soyuq mühitdə belə sabit şəkildə oxuma imkanı yaradır.
Tibbi müəssisələrdə isə səssiz və gigiyenik modellər önə çıxır. Burada istifadə olunan barkod oxuyucular dezinfeksiyaedici maddələrə qarşı davamlı materialdan hazırlanır. Laboratoriya avadanlıqlarında 2D kodlar çox istifadə olunduğu üçün 2D kameralı modellər (xüsusilə Honeywell Xenon seriyası) daha çox üstünlük qazanır.
Bu mühitlərdə kabelsiz işləmək vacib olduğundan simsiz barkod oxuyucular həm təhlükəsiz, həm də çevik iş imkanı verir.
Hər sahə üçün uyğun model seçmək səmərəliliyi ikiqat artırır:
· Satış nöqtələri üçün lazer və CCD modellər;
· Logistika və anbar üçün 2D və uzun məsafəli modellər;
· Tibbi müəssisələr üçün səssiz, dezinfeksiyaedici maddəyə davamlı modellər.
Doğru seçilmiş barkod oxuyucu həm cihazın ömrünü, həm də ümumi iş axınının sürətini artırır — və bu, kiçik mağazadan tutmuş böyük şirkətə qədər hər müəssisə üçün eyni dərəcədə vacibdir.
Barkod oxuyucuların düzgün qoşulması
Barkod oxuyucular, texnoloji cəhətdən mürəkkəb görünməsələr də, onların düzgün quraşdırılması cihazın uzunömürlü və stabil işləməsi üçün çox vacibdir. İstər sadə simli model, istərsə də simsiz və ya Bluetooth bağlantılı barkod oxuyucu olsun — hər biri sistemə qoşularkən müəyyən addımları tələb edir.
Bir çox istifadəçi cihazı kompüterə taxıb dərhal işləməsini gözləyir. Amma bəzi modellərdə ilkin kalibrasiya və dil seçimi aparılmadıqda sistem cihazı düzgün tanımaya bilər.
Simli barkod oxuyucuların qoşulması
Ən çox yayılmış model USB və ya PS/2 portu ilə işləyən simli barkod oxuyuculardır. Qoşulma zamanı cihazı birbaşa kompüterin və ya POS terminalının portuna taxmaq kifayətdir. Əksər müasir modellər “Plug and Play” prinsipinə əsaslanır, yəni sistem sürücüləri avtomatik tanıyır.
Bəzi hallarda istehsalçı tərəfindən verilmiş konfiqurasiya kodları vasitəsilə ilkin quraşdırma aparılır. Bu kodlar adətən cihazın istifadəçi kitabçasında yerləşir və oxuyucu həmin kodu skan etdikdə öz parametrlərini yadda saxlayır.
Məsələn, Honeywell Voyager və Zebra DS2208 modelləri üçün ilk quraşdırmada “Enter Suffix” və “USB Keyboard Mode” kodlarını oxumaq lazımdır. Bu addımlar cihazın məlumatı düzgün formatda sistemə göndərməsini təmin edir.
Əgər barkod oxuyucu POS sisteminə qoşulacaqsa, proqramda “input device” bölməsində cihazın adı seçilməlidir. Bununla oxunan kodlar avtomatik olaraq məhsul siyahısına əlavə olunur.
Simsiz və Bluetooth barkod oxuyucuların qoşulması
Simsiz modellərdə qoşulma bir qədər fərqlidir. Bu cihazlar məlumatı Bluetooth, Wi-Fi və ya RF (radio frequency) vasitəsilə ötürür. İlk dəfə qoşulduqda barkod oxuyucu və kompüter arasında “pairing” — yəni cütləşdirmə aparılır.
Əksər simsiz modellərin bazasında və ya tutacaq hissəsində dock station (yükləmə bazası) olur. Bu baza həm cihazı enerji ilə təmin edir, həm də məlumat ötürülməsi üçün rabitə körpüsü rolunu oynayır.
Məsələn, Zebra DS8178 və Honeywell Xenon 1952g modelləri bu üsulla işləyir. Cihaz bazaya yerləşdirildikdə avtomatik qoşulur və işıq indikatoru yaşıl yandıqda istifadə üçün hazır olur.
Wi-Fi ilə işləyən barkod oxuyucular isə lokal şəbəkəyə qoşularaq məlumatı birbaşa serverə və ya bulud sisteminə ötürür. Bu, anbar və logistika mühitində ideal həlldir, çünki məlumat bir neçə cihaz arasında sinxron saxlanılır.
